Permacultuur is een ontwerpmethode van de menselijke leefomgeving waarbij ecologische duurzaamheid centraal staat. Complexe ecosystemen in de natuur en oude/traditionele tuinbouw dienen hierbij als voorbeeld. Het is een filosofie van langdurige en doordachte observatie in plaats van langdurige en onnadenkende arbeid; en van het kijken naar planten en dieren in al hun functies in plaats van een gebied als een monocultuursysteem te zien. Janke Haga werkt al een aantal jaren in een permaculturele omgeving op de Oerfloed. Tegenwoordig is de Oerfloed onderdeel van Frijlân. Het belangrijkste principe is dat je niet tegen de natuur maar mèt de natuur werkt. Dit zijn haar ervaringen.
GENESIS
In den beginne was er een maïsveld ter grootte van 3 voetbalvelden. Na een gezamenlijk gemaakt schetsontwerp startte een groep vrijwilligers met de ontginning van ‘de Oerfloed’. Het was een braakliggend stuk maïsveld onder Leeuwarden, een ‘monocultuur’ waar jaren alleen maïs op was geteeld. Uitgeput land kun je wel zeggen. Het doel was om via permacultuurprincipes biodiversiteit te herstellen, groente en fruit te telen en een voedselbos aan te leggen. Via principes zoals ‘co-creatie (eenvoudig gezegd: een vorm van samenwerking waarbij iedereen invloed heeft op het proces), ‘dragon dreaming’, samen brainstormen en dromen over een project. Gemiddeld een dag per week kwamen er vrijwilligers om het land te bewerken, er werd een groente- en bessencirkel aangelegd, er kwam een ‘bijenhart’, waar bijen konden snoepen, bijen die door en imker ‘gehoed’ werden. Hij had een andere manier om met bijen om te gaan, en had het over meewerken mèt de bijen, mèt de natuur. Het gebruik van gifstoffen is dan uit den boze.
VRIJHEID EN VERBONDENHEID
Er was veel vrijheid om zelf initiatieven te ontplooien (ook een uitgangspunt van permacultuur) en zelfsturing sprak mij erg aan. Mijn motivatie was om er landart achtige dingen neer te zetten en ik maakte samen met iemand een Vuurcirkel van gebroken stoeptegels met de 4 windrichtingen. De gebroken stenen lijken op de uitgedroogde, gescheurde klei ontdekte ik later. We hebben er enkele keren een zonnewende ritueel gehouden en ook nu nog wordt er regelmatig een vuurtje gestookt. Ooit is hier de Middelzee geweest, je vindt soms nog schelpjes in de grond. Het werken, ploeteren in de klei, het vertoeven in alle seizoenen, in regen, weer en wind, zonder voorzieningen, zonder ‘klok-terreur’ voelde primitief, dichtbij de natuur, zoals mensen vroeger het werken op het land waarschijnlijk hebben ervaren en meer leefden volgens het ritme van de seizoenen. Je haalde water uit de slootjes, de plantenkas was verwarmd als de zon scheen.
Met de stad Leeuwarden in het blikveld en monotone grasvelden rondom, voelde dit als een wilde oase, waar hazen voor je voeten weg sprongen, het heeft ook mijn gevoel van verbondenheid met de natuur versterkt en doordat ik zelf meebouwde aan het land en ‘de organisatie’ voelde ik ook meer verknochtheid met dit stukje aarde. Ook meer waardering voor het comfort van een huis, stromend water en verwarming. Hergebruik, recycling is ook een permacultuur gegeven, de natuur zien als een kringloop, veel (plant) materiaal is gekregen of geruild. Een gezamenlijke maaltijd, een potluck, is gebruikelijk. Ieder neemt iets mee en samen heb je overvloed, samen delen.
ONTDEKKINGEN
De natuur ontsproot er snel, de eerste jaren, alles zaaide zich ongeremd uit, mede doordat er te weinig medewerkers waren om het terrein te beheren. Eens maakte ik een ‘aardedier’ boven een vijvertje: klei en gras, dat was de bedoeling. Maar er kwamen allerlei andere planten op, dat had ik toen nog niet door, ontmoedigd door de overwoekering. Er groeide bijvoorbeeld veel akkerdistel en heermoes. Later hoorde ik dat dit ‘pioniersplanten’ zijn die de grond verbeteren en als ze hun werk gedaan hebben verdwijnen ze weer. Is dat niet mooi? – om zo te kijken. Ik ben weliswaar geen ‘groenkenner’ en permacultuurspecialist maar gaandeweg leerde ik iets meer, je had gesprekken, er kwamen bezoekers langs waar je soms discussies mee had. Ik voelde me meer betrokken bij ‘het klimaat’.
MIENSKIP
Toen ik hoorde dat bomen onderling via de wortels en schimmeldraden met elkaar verbonden zijn, gemeenschappen vormen en voeding en informatie uitwisselen. Dat ze in veel opzichten lijken op onze ‘mienskippen’, die allerlei verbindingen met elkaar aangaan: dat alles met elkaar verbonden is. Geweldig. Ik geef daar jaarlijks enkele kinderworkshops zoals: ‘Natuurervaren in de seizoenen’ en ‘Rainsticks maken in de winter’, ‘Zaadbommetjes maken in de lente’ (deze zaadbommetjes worden dan verspreid in de stad op plekken waar het nodig is), ‘Een bijenhotel maken in de zomer’. Wat ik heb ervaren is dat ‘het zijn in de natuur’ gezond, helend en rustgevend is, dat je immuunsysteem erdoor wordt versterkt Iets voor iedereen om (vaker) te doen!
Door: George van der Meulen en Janke Haga (allebei lid van de LETS Leeuwarden).
Bron: Nieuwsblad Noordoost Friesland – 13 augustus 2021
Wil je meer weten over Permacultuur? Bekijk dan het filmpje ‘Leerschool Permacultuur Friesland’. In Vrij Nederland staat een interview (04-09-2021) over de ‘Ecologische woongemeenschap Frijlân‘, je kunt het ook beluisteren via de de SoundCloud.