2. Is quinoa duurzaam?

Foto: Quinoa Holland – quinoaholland.nl

Is quinoa een superfood? Ja, dat denk ik wel als je de definitie van het woord superfood volgt. Het is een all round voedingsmiddel, geschikt voor mensen met diabetes, glutenintolerantie, vegetariërs, veganisten of mensen die willen afvallen. Hoe goed kun je het krijgen! Maar toch er valt wat op af te dingen, nogal veel eigenlijk…

De pro’s
Een van de voordelen van het wereldwijd consumeren van quinoa is dat de prijzen zijn gaan stijgen, wat de boeren van het Andes gebergte in Peru en Bolivia een hoger vast inkomen biedt. Het vergroot de handel van een van de weinige producten die in deze gebieden wil floreren en schept hierdoor welvaart en nieuwe werkgelegenheid. Mensen die vroeger van de hoogvlakten zouden wegtrekken om aan inkomsten te geraken, gaan vandaag de dag zelf met de quinoateelt beginnen. Er is zeker nog migratie, maar veel minder dan voorheen.
Een ander argument voor meer teelt van quinoa; de opwarming van de aarde en de verzilting geven steeds meer problemen bij de voedselproductie, quinoa is een sterke plant die ook op een sobere of zoute grond gedijt en zodoende een goed alternatief is voor tarwe of aardappelen.

De contra’s
Een belangrijk nadeel is dat de quinoa wordt opgekocht door handelaren om geëxporteerd te worden en er minder over blijft voor de lokale markt. De export drijft de prijzen op en boeren bewaren wel een deel van de oogst voor eigen consumptie, maar de in armoede levende lokale bevolking kan dit basisvoedsel niet meer betalen. Zij die vroeger quinoa konden eten worden nu gedwongen om rijst te kopen, een minder voedzaam en proteïnerijk voedingsmiddel met als gevolg ondervoeding en gebreksziekten.
Doordat de vraag naar quinoa is gestegen wordt het meer intensief geteeld (monoteelt), waardoor de grond uitgeput raakt. Er wordt meer landbouwgrond voor quinoateelt gebruikt en dit verdrijft andere lokale gewassen. De lamaveehouderij (voor vlees en wol) wordt verwaarloost omdat het minder geld opbrengt, dit terwijl de lama’s de belangrijkste bron van organische mest en daarmee van de bodemvruchtbaarheid zijn. Door het gebruik van zware machines op de laaglanden is op sommige plaatsen al onherstelbare schade aan de ondergrond veroorzaakt.

Dan toch maar quinoa van eigen Nederlandse bodem?
De laatste dertig jaar wordt het gewas in steeds meer landen geteeld, inmiddels in ca. 100 landen waaronder Nederland. Groot voordeel van lokale teelt is dat er geen duizenden kilometers hoeven te worden afgelegd via vervuilend transport en daarmee veel milieuvriendelijker is dan import. De teelt van westerse quinoa is helaas minder efficiënt dan van tarwe en soja. Dit maakt dat quinoa een hoger landgebruik heeft, wat ten koste gaat van productievere gewassen en blijft de prijs hoger dan de bedoeling is. Daar staat dan tegenover dat voor de biodiversiteit quinoateelt juist goed is, des te meer ook omdat er geen gewasbestrijdingsmiddelen worden gebruikt.
Een nadeel lijkt mij dat het de concurrentiepositie van de handel uit de Andes op termijn verslechtert en opnieuw armoede brengt aan de boeren met als bonus uitgeputte landbouwgronden. En hoe wordt dat dan opgelost? Quinoa wordt door de Food and Agriculture Organization immers gezien als een gewas om wereldwijd de honger en armoede te bestrijden, maar blijkt gelijktijdig de schaarste voor een deel van de bevolking in de Andes voor nu en waarschijnlijk in de toekomst te verergeren. Dat was juist niet de bedoeling toch!?

Zo kom ik terug bij de vraag of ik quinoa van ver of dichtbij ga eten. In afweging nemend dat de meeste quinoa die in Nederlandse winkels wordt verkocht van de Andes afkomstig is, koop ik de mijne van Nederlandse bodem. In de hoop op een duurzaam evenwicht mettertijd.

Quinoa van de lage landen is oa te koop bij:
Quinoa Holland – biologisch uit de Flevopolder
Waldfarming – biologisch uit Noord Nederland
Meer weten:
Is ‘superfood’ quinoa ook super voor de quinoaboeren in de Andes?
– Eos tracé
Nederlandse quinoa, de Nederlandse quinoa-keten
Food and Agriculture Organization, VN-organisatie die de honger in de wereld wil bestrijden

Foto’s: Quinoa Holland, bijna rijpe quinoa in de nazomer. Ook vogels vinden het heerlijk en eten hun buikjes ermee vol.