In welke mate is de mens zich bewust van de impact op zijn natuurlijke omgeving? Lang niet iedereen is zich namelijk bewust van de urgentie van de problematiek die momenteel wereldwijd speelt. De ‘slapers’ beseffen nauwelijks dat er iets aan de hand is of zitten in de ontkenning, de ‘ontwakers’ horen ergens in de verte een wekker irritant langdurig afgaan, de ‘bewegers’ komen letterlijk in beweging en gaan van alles doen zoals minder vlees eten en afval scheiden terwijl de ‘beukers’ alles uit de kast halen door met burgerlijk ongehoorzame acties de grenzen van de wet op te zoeken en de wonderlijkste dingen uit te halen om maar aandacht voor de klimaatverandering te vragen. Zij gooien ‘de beuk er in’. Activisme in het algemeen heeft in de geschiedenis tot historische doorbraken geleid zoals vrouwenstemrecht, stakingsrecht en het recht op vakantie. Het activisme is daarom (potentieel) zeker van grote maatschappelijke waarde. De actiegroep Extinction Rebellion (XR) zit duidelijk in de vierde fase van de ‘beukers’ en is tegenwoordig zeer regelmatig en ook steeds vaker in het nieuws. Maar met het klimaatactivisme van tegenwoordig gaat het niet zozeer om een zekere maatschappelijke waarde maar is het, méér dan alleen ‘een leefbare toekomst’, een kwestie van leven of dood. ‘To be or not to be…’ Dat is de vraag. Een open vraag. Een open wond.
Sloot
Dit wordt ook beseft door BN’ers als acteur Sieger Sloot. ‘Het is nodig dat we onszelf uitspreken en het klimaatactivisme normaliseren. Eigenlijk zouden we dat allemaal moeten doen’. Voor deze acteur was het duidelijk, er zat niks anders op dan zich aan te sluiten bij de klimaatbeweging: ‘Het is 5 voor 12 dus de hoogste tijd dat we ons uitspreken. En dat BN’ers dat doen is alleen maar fantastisch. Je ziet dat als Billie Eilish zich bijvoorbeeld uitspreekt over het klimaat, dat miljoenen volgers dat horen en er hopelijk ook over na gaan denken’ zegt Sloot. ‘Het heeft dan een grotere impact, en dat is mooi’. Sieger Sloot voegde zich vorig jaar bij XR omdat hij geen andere oplossing zag om dingen proberen te veranderen. ‘De regering sponsort nog steeds de fossiele industrie, en doet niks. Het maakt me wanhopig. Het is de laatste uitweg. Ik ben woedend’ zegt hij. ‘Maar het voelt ook heel eenzaam, je voelt dat mensen denken, wat doe je lastig, je woont toch zalig? Maar zo is het niet, er wacht een ramp’.
Ficq
Strafrechtadvocaat Bénédicte Ficq sloot zich onlangs ook aan bij de snelgroeiende beweging XR. ‘Ik heb me aangesloten bij XR omdat niet meedoen eigenlijk geen optie is. Het raakt ons allemaal en ik wil toch een bijdrage leveren, hoe klein ook. En het enige dat helpt is: spread the word. Ik merkte dat het menselijk brein eigenlijk te beperkt is. We kijken niet in de toekomst. Ik merkte dat goed toen ik de rookzaak deed’. (In 2016 spande Ficq een rechtszaak aan tegen de tabaksindustrie wegens het met voorbedachten rade benadelen van de gezondheid. De bedoeling van de rechtszaak was niet een schadevergoeding te eisen, maar de strafbaarstelling van de praktijken van de tabaksindustrie).
Van Houten
Dan is er de actrice Carice van Houten. Eerst dacht ze nog dat het wel goed zou komen met het klimaat maar ineens veranderde ze van gedachten. Op 6 mei jongstleden sprak ze samen met Milieudefensie het bestuur van de Rabobank toe. Ze wil dat de bank stopt met investeringen die bijdragen aan klimaatverandering. Voor het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht demonstreerden die dag klimaatactivisten en onder hen bevond zich de actrice. Bij het naar binnengaan vertelt ze waarom ze dit deed. ‘We hebben systeemverandering nodig. Maar we kunnen zelf als individu ook best veel doen. Het is uiteindelijk wel een druppel op de gloeiende plaat als je kijkt naar wat de verantwoordelijkheid van grote bedrijven en de overheid is. Maar ik snap ook dat mensen mij hypocriet vinden. Ik krijg dan het verwijt dat ik al heel veel over de hele wereld heb gevlogen. Of dat ik toch ook een auto heb of een leren jasje. Of wel eens vlees eet. Zeker, maar ik denk: beter laat dan nooit. Ik wil niet dat mijn kind mij ooit vraagt: mamma, waarom heb je niks gedaan terwijl het nog kon?’
Carice van Houten en Milieudefensie hebben een soort certificaat gekocht, een soort aandeel waardoor ze die avond een vraag kunnen stellen aan het bestuur van de Rabobank. Ze willen de belofte dat klanten aan wie de bank geld leent zoals boeren in 2030 45% minder CO2 uitstoten. In hoeverre is de Rabobank nu verantwoordelijk voor wat haar klanten doen? De bank is verantwoordelijk voor de keuze wat voor soort bedrijven ze financieren, aan wie ze de leningen verstrekken. Ze kunnen ervoor kiezen het geld in fossiele bedrijven te steken of in de agro-business. Maar ze kunnen er ook voor kiezen die geldstroom te verleggen en een duurzame koers te gaan varen. Van Houten: ‘Ik wil minimaal 45% minder uitstoten. Dan zou ik de bank heel cool vinden. Anders denk ik: toedeloe’. Ook actrice Sigrid ten Napel, sloot zich aan bij XR: ‘In de loop van de jaren raakte ik steeds meer doordrongen van de noodzaak van systeemverandering. We kunnen niet langer doorgaan met ons massale verbruik van fossiele brandstoffen en het uitputten van de aarde.’
Systeemverandering
Er zijn bekende Nederlanders die zich hebben aangesloten bij Extinction Rebellion en ook al hebben meegedaan aan acties, onder anderen Hanneke Groenteman, Maartje Wortel en Georgina Verbaan. Bij die acties wordt er bijvoorbeeld geprotesteerd tegen fossiele subsidies door de overheid. Maar er is iets aan het veranderen. Want steeds méér bekende Nederlanders sluiten zich erbij aan. Dat is opmerkelijk. Maar ook opmerkelijk is dat door BN-ers wordt gesproken van de noodzaak tot ‘systeemverandering’. Dat betekent dat het bewustzijn aangaande deze problematiek al begint door te dringen tot een diepere probleemlaag. In de eerste probleemlaag bevinden zich de ‘symptoomproblemen’ zoals klimaatverandering, vervuiling, smeltende ijskappen en vernietiging van biodiversiteit e.d. Kortom: dat waar de media vol van staan. Maar in de laag daaronder vindt men de ‘systeem-problemen’ zoals economische groei, de dominantie van de Homo Economicus en het consumptie-kapitalisme. Toch is men hiermee nog niet tot de kern van de zaak doorgedrongen.
Bronproblemen
Onder de laag van de systeemproblemen bevindt zich namelijk de onderste laag van de ‘bron-problemen’. Dat zijn problemen die voortkomen uit de grootste illusie aller tijden, namelijk de illusie van de gescheidenheid. In de loop der tijden is de mens gaan geloven in het verhaal van de gescheidenheid dat hem vertelt dat hij een afzonderlijk individu is, los ‘het grotere plaatje’ of men dit nu de Kosmos noemt, God of de Natuur. Dit is ook hoe de mens zichzelf is gaan ervaren zoals iedereen dit voor zichzelf kan vaststellen. Maar de gevolgen van het geloof in dit verhaal zijn rampzalig want door deze optische illusie denkt de mens los van alles ‘maar lekker zijn eigen gang te kunnen gaan’. Met alle gevolgen van dien. Het is een totale misvatting omdat wetenschappelijk kwantumtheoretisch is vastgesteld dat alles met alles een samenhang vertoont, tot op het niveau van de kleinste deeltjes. ‘Interconnectedness’ vertelt de diepste waarheid. De rest is fictie.
Wil je van gedachten wisselen met George?
Dat kan via: georgevandermeulen21 ed gmail.com
(Dit artikel is eerder verschenen in het Nieuwsblad Noordoost-Friesland, 2 juni 2023)